Tác Động Dương tập 1: Taylor Swift và 8.000 tấn CO2
Hay là cách loài người phát thải CO2 và cái giá phải trả
Chuyện là gần đây dân tình xôn xao vì người đại diện của ca sĩ nổi tiếng toàn cầu, tinh hoa cấp vũ trụ Taylor Swift (một ca sĩ mà tôi rất yêu) công bố với toàn cõi người là “đã mua gần gấp đôi số tín chỉ carbon (carbon credit) cần thiết để bù đắp lại sự phát thải carbon trong suốt tour diễn gần đây”.
Là một Swiftie bán thời gian, mặc dù tim yêu nhưng lý trí mách bảo là có gì đó sai sai và cấn cấn đâu á ta. Sự cấn nhẹ đó là cảm hứng cho bài viết mở đầu của series “Tác Động Dương” của +Impact, mà tôi và Arbor đã đặt nhiều kì vọng sẽ mang đến cho mọi người nhiều thông tin, bài học và ngẫm nghĩ về cách chúng ta tác động tới thế giới xung quanh.
Tại sao lại là 8.000 tấn CO2?
Tua nhẹ lại cách đây gần một năm thì scandal ập tới với nhà Swiftie khi tự dưng có đứa dở người nào đó tố Taylor Swift là “tội phạm khí hậu”. Ôi chết mie! Thế đâu có được. Nhưng dù muốn dù không thì chị tôi đành thừa nhận cái biệt danh không hay ho cho lắm. Cãi sao được khi tụi nó đếm từng chuyến bay (đầy đủ từng giờ, từng phút). Chúng tôi (dù vẫn rất yêu) đành ngậm ngùi nhìn vào cái kết luận dửng dưng là máy bay riêng của chị đã phát thải 8293 tấn CO2 trong năm 2022. Sương sương thì đâu đó gấp hơn 500 lần người thường (khoảng 16 tấn cho người Mỹ và gần 4 tấn cho trung bình toàn cầu), ghét mấy đứa mồm điêu ở bài trên bảo tận 1000 lần.
Ơ cơ mà đã bảo chị tôi là siêu sao toàn cầu thì gấp 500 hay 1000 lần người thường cũng phải! 8.000 hay 80.000 tấn thì có làm sao? À thực ra thì rất làm sao ạ.
Để hiểu câu chuyện này xin phépđưa ra một vài thông tin cơ bản để góp vui cho mọi người.
Carbon: ở dạng cơ bản nhất, là một nguyên tố. Trên thực tế, nó là nguyên tố phổ biến nhất tạo nên sự sống trên Trái đất! Từ không khí chúng ta hít thở đến cây trồng chúng ta trồng, hay là chất tạo nên cơ thể chúng ta, carbon thực sự là nền tảng cho sự sống.
Khi chúng ta nói về phát thải carbon, thì không phải là chị tôi ném 8000 tấn cây vào đầu Kayne West (dù hẳn là chị muốn lắm) mà chúng ta nói về carbon dioxide (còn được biết đến với nhiều tên gọi khác như thán khí, anhydride carbonic, khí cacbonic)
Phát thải CO2 vào khí quyển theo nhiều cách. Nguồn phát thải CO2 tự nhiên lớn nhất là sự trao đổi giữa đại dương và khí quyển. Động vật, thực vật cũng thải ra CO2 qua quá trình hô hấp (hít khí oxy, thở ra khí CO2). Và khi những thực vật, động vật này phân hủy, các sinh vật trong đất sẽ hô hấp để tạo ra năng lượng và thải ra CO2 vào khí quyển.
Ở điều kiện tự nhiên, Trái Đất giữ phần lớn lượng khí thải này ở mức cân bằng. Thực vật hấp thụ CO2 thông qua quá trình quang hợp và đại dương hấp thụ lượng CO2 tương đương với lượng thải ra. Vòng đời của CO2 xuyên suốt qua không khí, nước và đất theo một chu trình liên tục và hỗ trợ sự sống trên trái đất.
Sự cân bằng kì diệu này của mẹ thiên nhiên đã diễn ra hàng triệu năm cho tới khi có kẻ phá đám cuộc chơi - Taylor Swift … và thế giới loài người. Không giống như các sinh vật khác, chúng ta chơi theo luật của chúng ta. Chúng ta đốt than, khoan dầu, vận chuyển hàng hóa. Chúng ta chặt cây để lấy gỗ, làm bàn ghế. Chúng ta đốt rừng để mở rộng sản xuất nông nghiệp. Chúng ta …
Không may mắn như các loài thực vật, loài người không hấp thụ CO2.
Như đã thấy ở trên, trong vòng 100 năm, quá trình đốt nhiên liệu hóa thạch và sản xuất công nghiệp đã khiến mức xả thải CO2 tăng gấp 10 lần (31,12 tỉ tấn năm 2021; so với 3,52 tỉ tấn của năm 1920). Và chỉ trong vòng 30 năm gần đây, lượng phát thải này đã tăng gần gấp đôi.
Điều gì xảy ra khi có nhiều CO2 hơn trong khí quyển? Một cách dễ hiểu thì CO2 là một trong những loại khí nhà kính hấp thụ bức xạ và ngăn nhiệt thoát ra khỏi bầu khí quyển . Lượng nhiệt dư thừa này gây ra các kiểu thời tiết cực đoan, nhiệt độ trung bình toàn cầu cao hơn và gây biến đổi khí hậu.
Nếu bạn là fan cuồng của bác Trump và cho rằng biến đổi khí hậu không có thật, hay là có niềm tin tuyệt đối vào thuyết âm mưu thì rất tiếc là việc tan băng phức tạp hơn thế rất nhiều. Và chúng tôi sẽ có nhiều bài viết chuyên sâu hơn về chủ đề này.
Hiểu một cách đơn giản, đúng là việc tan băng ở Bắc Cực không làm thay đổi mực nước biển vì bản chất nó là các mảng băng vốn đã nằm trên biển. Tuy nhiên, vấn đề là có hai mảng băng lớn ở đất liền đó là Greenland và Nam Cực. Do đó khi băng tan ở hai vùng này nước từng được tích trữ trên đất liền sẽ chảy ra đại dương và cuối cùng thì mực nước biển. Thống kê cho thấy, mảng băng ở Greenland mất trung bình 4,890 tỷ tấn băng mỗi năm từ năm 1992 đến 2020. Và thực địa đang nói cho chúng ta rất nhiều điều, hơn là các con số khô khan và vô nghĩa kia. Có một công cụ hay ho cho phép bạn có thể kiểm tra lượng băng này hằng ngày và nếu bạn không tin tụi tư bản thì hãy đợi bạn hàng xóm công khai số liệu nhé.
Vậy điều gì sắp xảy ra?
Đọc đến đây thì ai đó sẽ nói là vậy thì loài người đừng phát thải CO2 nữa là xong. Chà, thật là một ý tưởng táo bạo và rất đáng hoan nghênh. Nhưng thật tiếc là những thông tin sau sẽ khiến bạn phải nghĩ nhiều hơn một chút và hành động thì rất nhiều chút.
Việc không phát thải CO2 tức là bạn sẽ không được đi đổ xăng nữa (vì đốt xăng và các chế phẩm từ dầu mỏ tạo ra CO2), bạn sẽ không có điện để dùng (ở Việt Nam, nhiệt điện than chiếm 42% sản lượng điện) và siêu thị nhà bạn sẽ gần như chắc chắn đóng cửa (vì thức ăn giao cho bạn hầu hết bằng xe tải, tàu thuyền … và việc này chiếm gần 1/3 phát thải CO2 toàn cầu).
Và cho dù nếu loài người có ngưng phát thải CO2 ngay lập tức thì trái đất vẫn sẽ tăng lên 0.4-1.5 độ C và hậu quả của biến đổi khí hậu vẫn diễn ra hàng thập kỷ (hoặc thế kỷ). Nguyên nhân là bởi nước biển cần nhiều thời gian hơn để nóng lên nên sẽ có độ trễ nhất định. Và điều này giống như thiên thể trong bộ phim Don’t Look Up (các bạn có thể xem trên Netflix), khi loài người bắt đầu hành động thì đã quá trễ.
Tôi sẽ không dọa dẫm mọi người nhưng bằng chứng khoa học (và thực tế) rất rõ ràng cho những gì đang thực sự diễn ra.
Việt Nam nằm trong top 10 quốc gia bị ảnh hưởng nghiêm trọng nhất vì biến đổi khí hậu
Vậy chúng ta cần phải làm gì? Tại sao Taylor Swift lại mua tín chỉ Carbon?
Hãy đăng ký và đón đọc Tác Động Dương tập 2: “Liệu tiền có mua được giảm phát (hạnh phúc)?”